میرزا آقا یوسف مجتهد اردبیلیآيتالله حاج ميرزا يوسف آقا مجتهد در اردبیل به دنیا آمد. وی یکی از از علمای بزرگ شیعه است. ۱ - معرفی اجمالیآيتالله حاج ميرزا يوسف آقا مجتهد پنجمين فرزند ذكور مرحوم آقاى حاج میرزا محسن اردبیلی وى در تاريخ هفدهم جمادی الاولی سال ۱۲۷۱ ق در اردبیل متولد شد. تحصيلات را در اردبيل در نزد اساتيد زمان خود فرا گرفت و با برادران ارشد خود در محضر درس پدر و مرحوم آقاى حاج سید صالح انواری حاضر شد. در ۲۵ محرم ۱۲۹۵ پدر درگذشت و فرزندان ترك تحصيل نمودند. تا اينكه در غره ماه ذی الحجه ۱۲۹۷ به عزم زیارت و حمل جنازه پدر با برادر خود مرحوم آقاى حاج ميرزا لطفعلى آقا عازم عتبات عالیات گرديد، برادر بزرگ ديگرش آقا ميرزا على اكبر كه در اين زمان در کرمانشاه به تحصيل اشتغال داشت در كرمانشاه به ايشان ملحق شده به کربلا رفتند. ۲ - اقامت در کربلا و شروع تحصیلپس از ورود به كربلاى معلّى، حسب الوصيه جنازه پدر را در كفشدارى شرقى ايوان حضرت سید الشهداء عليه السلام دفن نمودند. برادران به علّت گرانى از اقامت و تحصيل منصرف شدند و قصد مراجعت به اردبيل نمودند و او تنها در روز تولّد حضرت رسول اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم براى زيارت از كربلاى معلّى عازم نجف اشرف گرديد. عصر روز ورود، مرحوم آخوند ملاّ محمد فاضل شربیانی از طرف مرحوم آيت‌الله آقاى حاج سید حسین کوه کمری با ايشان ملاقات نموده مى‌فرمايد: حسب الأمر حضرت آقا امروز از طرف ايشان با حضرت عالى ملاقات مى‌كنم و فردا خودم مى‌آيم كه با همديگر حضور آقاى كوه‌كمرى مشرّف شويم. فردا به محض شرفيابى، مرحوم كوه‌كمرى مى‌فرمايد تو هم مثل برادرانت عازم اردبيل خواهى شد يا اينكه مشغول تحصيل مى‌شوى؟ عرض مى‌كند چندى به عنوان زيارت افتخار حضور دارم. گرفتارى‌هاى اردبيل و سرپرستى صغار پدرم مانع از اقامتم در عتبات عاليات است. پس از مذاكرات بسيار مرحوم كوه‌كمرى اجازۀ مسافرت نمى‌دهند و مى‌فرمايند در صورت تمرّد حكم به تحريم سفر شما خواهم داد. با اين مقدّمات پس از سه سال ترك تحصيل دوباره امكان تحصيل براى ايشان فراهم مى‌گردد. و مدّت يك سال در محضر درس مرحوم آخوند ملاّ محمد فاضل شربيانى حاضر مى‌شود و به تحصيل مى‌پردازد ولى چون در اين سالها مرحوم شربيانى به علّت كثرت مشاغل و ادارۀ تمام امور شخصى حتى درس و بحث مرحوم كوه‌كمرى نمى‌توانست به تدريس كاملاً مواظبت نمايد لذا از نجف به كربلا مهاجرت نموده و در آن جا رحل اقامت افكند. ۳ - اساتیددر كربلا متن رسائل را با مرحومين آقايان حاج شیخ عبد الکریم حائری و آقاى سید محمد اصفهانی و ثقة الإسلام شهيد تبريزى و آقاى آقا ميرزا محمد تقی شیرازی در حوزۀ درس مرحوم آقاى شیخ علی یزدی معروف به مدرس كه از اعاظم علما و مدرسين آن عصر بودند و اكابر طلاب از محضر درس ايشان مستفيد مى‌شدند تحصيل نمودند. در اين زمان نيز گرفتاريهاى اردبيل او را مجبور به ترك حوزه مى‌نمود كه مرحوم آقاى حاج شيخ زین العابدین مازندرانی مانع شده و با مكاتبات خود مانع از مراجعت او به اردبيل شدند. از سال ۱۳۰۱ ق به درس خارج مرحومين آقاى آخوند ملا حسین اردکانی و آقاى حاج شيخ زين العابدين مازندرانى حاضر مى‌شدند تا اينكه در سال ۱۳۰۴ ق در حالى كه تصديق اجتهاد از اساتيد فوق در دست داشتند به اردبيل مراجعت كردند، و تا سال ۱۳۰۹ ق در اردبيل متوطن و در مسجد عالى قاپو به اقامۀ جماعت و وعظ مى‌پرداختند و در حسينيه مجتهد تدريس مى‌كردند و طلاب اردبيل از محضر درسشان مستفيد مى‌شدند. در همان سال از اردبيل عازم كربلا شد و تا سال ۱۳۱۴ ق در كربلا ساكن و در همين سال از كربلا عازم نجف اشرف شده در آنجا رحل اقامت افكنده، و چندى در مجالس درس اساتيد بزرگ وقت آقايان شيخ محمد حسن مامقانی و حاج ميرزا حسینِ میرزا خلیل تهرانی و آخوند ملا محمد فاضل شربيانى و حاج شيخ عبد الله مازندرانى و آقاى سید محمد کاظم یزدی و سايرين حضور يافته و بالأخره به درس فقه و اصول مرحوم آقاى آخوند محمّد كاظم خراسانى اكتفا نموده و دروس سايرين را ترك نمودند و تا آخر عمر مرحوم آخوند خراسانی نه تنها به درس فقه و اصول ايشان حاضر مى‌شدند، بلكه از محارم و مشاوران مرحوم آخوند شمرده مى‌شدند. ۴ - بازگشت به اردبیلاين معنى از مكاتبات موجود كاملاً روشن است. پس از وفات مرحوم آخوند در بين الطلوعين روز سه شنبه بيست و يكم ماه ذی الحجه الحرام سنه ۱۳۲۹ ق حوزه‌هاى درس را ترك گفتند و تا اواسط سال ۱۳۳۲ ق در نجف اشرف مشغول زيارت و عبادت بودند و در آن سال به قصد قطع علاقه عازم اردبيل شدند و بر خلاف تصميمى كه داشتند به علّت بروز جنگ بين المللى اوّل در اردبيل ماندگار شده. ۵ - وفاتو در يازدهم شعبان سال ۱۳۳۹ ق دار فانى را و داع كرد و جنازۀ ايشان حسب الوصيه در سال ۱۳۴۴ ق به وسيلۀ فرزند بزرگش مرحوم آقاى سليمان محسن به نجف اشرف حمل و در اواسط وادی السلام كه محل دفن اكثر برادرانش بود دفن شد. ۶ - جزء بزرگانعلاّمه تهرانی در شرح حال خود مى‌نويسد: مدّتها در ايام تعطيل( پنجشنبه و جمعه) درس رجال مرحوم شریعت اصفهانی مى‌رفتم، و بزرگان اصحاب مرحوم آخوند ملا كاظم در آن درس رجال حاضر مى‌شدند، مثل آقا ميرزا يوسف آقا اردبيلى و اخوى‌اش آقا ميرزا عبد الله، و شيخ محمد على اصفهانى و مرحوم آقا سید ابوالحسن اصفهانی و غير ايشان. [۱]
تاريخ و فرهنگ معاصر، ص۳۱۳، سال چهارم، ش ۱ و ۲، تابستان ۱۳۷۴.
گفتنى است كه مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی ( طاب ثراه) از ميرزا يوسف آقا مجتهد اردبيلى اجازه روایت داشته است:« و ممن أروي عنه الفاضل الجليل حجّة الإسلام و المسلمين الحاج الميرزا يوسف الأردبيلي ابن العلاّمة الحاج ميرزا محسن المعروف بالحاج مجتهد». [۲]
الاجازة الكبيرة، ص۲۴۲.
۷ - آثارآثار در كتاب حاج ميرزا محسن آقا مجتهد اردبيلى( ص ۱۶۵۱۶۱) نزديك به صد كتاب و رساله از اين عالم برشمرده است كه بيشتر در فقه و اصول و بعضاً تصحيح كتب علماى گذشته چون جواهر الکلام است. ۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |